پرسش :

فروشنده اى یک باب منزل مسکونى را که براساس سند مالکیت، مالک آن مى باشد به سه نفر از خریداران به نحو مشاع با نوشتن یک مبایعه نامه اى که داراى مشخصات فروشنده و خریدار و مورد معامله و ثمن آن مى باشد، معامله مى کند و ذیل آن را همگى امضاء مى کنند و ایجاب و قبول تحقق مى یابد. در مبایعه نامه مذکور شرط مى شود که فروشنده باید دو ماه بعد از تاریخ انعقاد معامله در محضر حاضر شوند و سند رسمى معامله را به نام خریداران کند و مابقى ثمن را از خریداران دریافت کند، خریداران بعد از دو ماه از انعقاد معامله در روز موعود در دفترخانه حاضر مى شوند و الباقى ثمن را آماده مى کنند، اما فروشنده حضور پیدا نمى کند و عدم حضور او را سردفتر گواهى مى کند. با تحقیقى که خریداران انجام مى دهند معلوم مى گردد که یک ماه بعد از انعقاد معامله فروشنده به اتهام چند فقره چک پرداخت نشدنى زندانى است و طلبکاران او در قبال مبلغ چکها منزلى را که فروشنده با مبایعه نامه عادى فروخته است در اداره ثبت توقیف و بازداشت مى کنند، تا بدین وسیله طلب خود را وصول کنند. نظر به اینکه تاریخ انجام معامله توسط سه نفر از شهود گواهى شده است و اداره ثبت هم تاریخ توقیف و بازداشت ملک را بعد از تاریخ مبایعه نامه اعلام کرده است و با عنایت به مسأله مطروحه نظر مبارک را در خصوص موارد ذیل مرقوم فرمایید. 1 ـ معامله فروشنده و خریداران از کدام یک از عقود مى باشد و آیا وفاى به آن لازم است؟ 2 ـ آیا خریداران مالک مورد معامله مى باشند؟ 3 ـ آیا طلبکاران فروشنده حقى نسبت به ملکى که فروشنده قبلاً با سند عادى فروخته است دارند؟

پاسخ :
1 ـ این معامله اگر قبل از حکم به حجر فروشنده صورت گرفته صحیح است و وفاى به آن لازم است.
2 ـ بلى در فرض مذکور خریداران مالک مورد معامله مى باشند.
3 ـ با فرض صحت این معامله طلبکاران و فروشنده نسبت به این زمین حقى ندارند و مى توانند بنابر رأى دادگاه پول آن را به عنوان طلب خود از خریداران بگیرند.

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​منبع: جامع المسائل، استفتائات آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی (ره)، جلد دوم، قم: امیر العلم، 1383.